Thema's:
Nieuwe vormen van kennis door participatief onderzoek
Actuele uitdagingen in de zorg
De rol die kunst kan spelen in de zorg voor patiënten en professionals
Ontwikkeling van de waarneming
Professionele veerkracht door esthetische vorming
Disciplines: Geneeskunde, Gezondheidswetenschappen, Filosofie, Ethiek, Antropologie, Kunstgeschiedenis
Toelatingseisen:
Dit vak is een (extracurriculaire) Honours Class: een keuzeonderdeel binnen het Honours College. Daarnaast kunnen derdejaars studenten die niet het Honours College programma volgen zich ook aanmelden voor de Bachelor Honours Classes. Er vindt een selectie plaats o.a. op basis van motivatie en gemiddeld cijfer van de bacheloropleiding.
Beschrijving:
Nederland kent in verhouding tot veel andere landen in de wereld een goed zorgsysteem. Toch zijn er in de samenleving grote zorgen over hoe kwaliteit en toegankelijkheid van zorg in de toekomst te waarborgen zijn. Die zorgen gaan over o.a. de grote personeelstekorten door uitval en beperkte instroom van jonge professionals, de betaalbaarheid van de zorg, het werkplezier van zorgprofessionals en de verschraling van het zorgaanbod, in het bijzonder voor ouderen.
Tegelijkertijd is er een enorme beweging in gang gezet waarmee wordt voortgebouwd op onderzoeken waarin de positieve effecten van kunst op het welzijn en de gezondheid van mensen is aangetoond (vgl. WHO 2019). Deze beweging is in veel landen gaande. Nooit eerder waren er zoveel prachtige kunstzinnige initiatieven die de zorg verrijken: van kunst op recept tot ambulante kunstteams, kunstcollecties in het ziekenhuis en muziek voor mensen met dementie. Ook wordt er op allerlei manieren onderzoek gedaan om dit soort interventies te onderbouwen en te bevorderen.
Naast kunst ter bevordering van het welzijn van patiënten is er steeds meer aandacht voor de waarde van kunstzinnige interventies voor zorgprofessionals. Door actief met kunst bezig te zijn, door samen te werken met en te leren van kunstenaars, gaan professionals in de zorg anders waarnemen en nadenken over wat belangrijk is in hun vak. Ook worden zij zich bewuster van de rol die het eigen lichaam speelt in het dagelijks werk. Het aanspreken van deze ‘esthetische dimensie’ is belangrijk voor het ervaren werkplezier, professionele veerkracht en duurzame inzetbaarheid.
Deze Honours class bestaat uit twee lijnen, die beide vanaf week 1 ingaan:
1) Je gaat in een groepje van vier a vijf studenten aan de slag met een actueel, bij voorkeur lokaal probleem in de zorg. Je onderzoekt samen de ins en outs van het probleem, in het bijzonder de invloed die het probleem heeft op het welzijn van patiënten en professionals. Als groep ga je daarnaast aan de slag met het vinden van twee passende, reeds bestaande kunstzinnige interventies die ingaan op het gekozen zorgprobleem. Je spreekt de kunstenaars en andere partijen die bij de interventies betrokken zijn en probeert zo een volledig beeld te vormen van de ervaringen, de effecten, wat het vraagt van organisaties en professionals, en van de uitdagingen die ermee gepaard gaan. Je vergelijkt de interventies met elkaar en wijst relevante verschillen en overeenkomsten aan. Tot slot ga je in het depot van de kunstcollectie van het LUMC, onder begeleiding van curator Sandrine van Noort, op zoek naar drie beeldende kunstwerken die in jullie ogen relevant kan zijn voor het gekozen zorgprobleem. Je legt uit waar de werken over gaan en waarom ze belangrijk zijn voor het omgaan met het zorgprobleem.
2) Ten tweede is er een individuele opdracht. Iedere student geeft uiting aan de ideeën en ervaringen die hij/zij/hen zich tijdens en (mede) door de class heeft gevormd. Het gaat hierbij om het ontwikkelen van een zienswijze op de intrinsieke en toegevoegde waarde van specifieke kunstvormen voor de eigen professionele vorming, en die van collega’s in het (toekomstige) beroepenveld en/of beroepsgroep. Iedere student werkt individueel de eigen zienswijze uit in een vorm naar keuze (zie verderop bij toetsing).
Leerdoelen:
De vaardigheden die in deze Honours Class centraal staan zijn Onderzoeken, Samenwerken, Reflecteren en Veerkracht. Aan iedere vaardigheid kan een aantal leerdoelen gekoppeld worden. De sterk participatieve opzet van deze class verlangt van studenten dat zij bij iedere vaardigheid twee leerdoelen formuleren. In de groepsopdracht staan onderzoeken en samenwerken centraal, voor de individuele opdracht reflecteren en veerkracht.
Programma en rooster:
De bijeenkomsten van deze class zullen plaatsvinden op maandagen van 18.00 - 21.00.
De bijeenkomsten op maandagen zijn primair gericht op het ondersteunen van het individuele leerproces. Telkens zijn er een of meerdere kunstenaars aanwezig. De ene week heeft een maandagsessie een vol kunstzinnig programma, met veel theoretische kennis en praktijkvoorbeelden van kunst in de zorg, de andere week is de kunstenaar er in eerste instantie om – d.m.v. gesprek en kunstzinnige oefeningen - studenten te ondersteunen en stimuleren in hun individuele leerproces.
Het programma voor de bijeenkomsten op maandag ziet er globaal als volgt uit:
Sessie 1: 6 oktober, 2025
Introductie. Rondleiding langs de kunst in het LUMC
Sessie 2: 13 oktober, 2025
Beginnen
door Nieke Koek en Tom Maassen
Sessie 3: 27 oktober, 2025
Kunst op recept
door Sandrine van Noort, Caren van Herwaarden, Jolien Posthumus
Sessie 4: 3 november, 2025
Het lichaam als instrument
door Marjolein Baars
Sessie 5: 10 november, 2025
Oordelen
door Marleen Eijkholt en A. van Huis
Sessie 6: 17 november, 2025
Toon het hout
door Tom Maassen en James Thompson
Sessie 7: 24 november, 2025
Stem & Luister
door Thomas Johanssen
Sessie 8: 1 december, 2025
Tijd en thuis voelen
door Joke Hermsen
Sessie 9: 8 december, 2025
Rituelen
door Ruchama Kramer & Marijn Graven
Sessie 10: 15 december, 2025
Eindpresentaties groepen
Sessie 11: 5 januari, 2025
Expositie van de individuele producten
Op donderdagen of vrijdagen zijn er wekelijks mentorgesprekken (1 uur) ter ondersteuning van de groepsopdracht. Deze kunnen online of op locatie plaatsvinden. Tijdens deze bijeenkomsten kunnen studenten hun groepsproces bespreken, vragen stellen en afspraken maken.
Daarnaast bezoeken studenten gedurende de onderwijsperiode minstens twee exposities. Ervaringen kunnen worden meegenomen in de uitwerking van de opdrachten.
Hier alvast twee suggesties:
Ongezien in Rijksmuseum Boerhaave: https://www.rijksmuseumboerhaave.nl/tentoonstellingen/ongezien
Resilience in Galerie LUMC
In de syllabus lees je bij iedere sessie een uitgebreide beschrijving.
Locatie:
De bijeenkomsten vinden standaard plaats in de collegezaal van Leyden Academy on Vitality and Ageing. Locatie: Poortgebouw, ruimte 0.15.
Wanneer een bijeenkomst op een andere locatie is, wordt dit tijdig via Brightspace bekendgemaakt.
Literatuurlijst:
What is the evidence on the role of the arts in improving health and well-being?
Copenhagen: WHO Regional Office for Europe. (Health Evidence Network synthesis report, No. 67.) https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289054553.
Teunissen, Truus, Hendrikx, Annette, Bourik, Zohra, Noort, Sandrine van, Lindhout, Paul, Groot, Barbara and Abma, Tineke (2025). Visual art in a hospital from patients’ and families’ perspectives: Bringing thoughts and feelings in motion. Journal of Applied Arts & Health, online first, https://doi.org/10.1386/jaah_00187_1
Maassen, Tom & Baars, Marjolein (2025). Inspired caring. Care aesthetic lessons from an artist’s residency in a dutch research institute. In Thompson, J. (ed.). Care Aesthetics and the Arts. London: Routledge (forthcoming).
Studielast en werkvorm:
Dit vak is 5 EC waard, wat betekent dat de totale studielast 140 uur bedraagt:
Werkgroepen: 10 werkgroepen à 3 uur (aanwezigheidsplicht) = 30 uur
Mentorbijeenkomst: 10 bijeenkomsten à 1 uur (aanwezigheidsplicht) = 10 uur
Excursies: 2 excursie à 3 uur (aanwezigheidsplicht) = 6 uur
Lezen van literatuur: 2 uur p/week = 20 uur
Praktisch werk: 4 uur p/week = 40 uur
Groepspresentatie: 10 uur
Individuele opdracht: 24 uur
Toetsing:
De groepsopdracht resulteert in een presentatie waar alle studenten een actieve bijdrage aan hebben leveren. De groepspresentaties zijn in week 10 op maandag 8 december.
De individuele opdracht kan worden uitgewerkt in een vorm naar keuze. Dit kan een essay zijn, maar kan ook beeldend, poëtisch of muzikaal worden vormgegeven. In week 11 (de week van 5 januari 2026) presenteren studenten hun individuele producten in de vorm van een expositie.
De toetsing ziet er als volgt uit:
30% Actieve deelname gedurende de werkgroepen en andere activiteiten
20% Actieve deelname aan het participatieve groepsproces
20% Eindpresentatie groep
30% Individuele eindopdracht
Studenten kunnen dit vak alleen succesvol afronden als alle deeltoetsen met een voldoende zijn behaald.
Brightspace en uSis:
Brightspace wordt gebruikt in dit vak. De registratie in Brightspace zal centraal worden gedaan.
Let op: studenten hoeven zich niet aan te melden in uSis voor de Bachelor Honours Classes. De registratie zal centraal worden gedaan.
Aanmelden:
Aanmelden voor dit vak is mogelijk van maandag 25 augustus t/m zondag 7 september 2025 via de Honours Academy. De aanmeldlink zal op de studenten website van de Honours Academy worden geplaatst.
Let op: studenten hoeven zich niet aan te melden in uSis voor de Bachelor Honours Classes. De registratie zal centraal worden gedaan voor begin van het vak.
Contact:
Tom Maassen
Senior onderzoeker bij Leyden Academy on Vitality and Ageing
maassen@leydenacademy.nl