Doel van het vak
Het verwerven van kennis over en inzicht in een aantal toonaangevende ethische theorieen en het leren toepassen van de verworven kennis door scholing in zelfstandig ethisch denken en handelen, als het gaat om de kwaliteit van wet- en regelgeving en de menselijke kwaliteit van de rechtspraktijk.
Korte omschrijving van het vak
Reeds in het eerste jaar leert de rechtenstudent dat de wet niet op alle vragen een antwoord heeft. Soms regelt de wet niets. Soms bevat de wet vage en evaluatieve termen (“redelijkheid”, “billijkheid”, “zorgvuldigheid”, “goed huisvaderschap”). En soms bevat de wet tegenstrijdigheden. In al deze gevallen heeft een rechtstoepasser (de rechter, maar ook de officier van justitie en de advocaat) discretie: vrije beoordelingsruimte. Hoe deze vrije beoordelingsruimte dient te worden ingevuld, blijft vaak onduidelijk. Studenten denken doorgaans dat alles wat in dit kader wordt betoogd slechts “subjectief” is of “politiek”. Hier koerst de rechter op zijn “maatschappijbeeld”. Toch zal ook over de vrije beoordelingsruimte verantwoording dienen te worden afgelegd die verder gaat dan “ik voel het zo” of “mijn gevoel dicteert mij dit”. Ook de normatieve beslissingen die niet door het recht worden gedicteerd vallen onder de motiveringsnorm. Hierover gaat de ethiek.
De ethiek is de wetenschap van goed en kwaad. De ethiek bezint zich op criteria die kunnen worden ontwikkeld voor het beoordelen van ons morele handelen (meta-ethiek), maar laat ook zien hoe over praktische vragen een verantwoord moreel oordeel kan worden gegeven (praktische ethiek). De bachelor moet dan kennis van en inzicht krijgen in de verhouding tussen het geldende recht en de ethische vraagstukken. In dit vak worden de grondslagen van het recht geconfronteerd met de ethische vraagstukken. Daarbij wordt aangetoond hoe recht en moraal met elkaar verbonden zijn. In het bijzonder zal aandacht worden besteed aan de morele dilemma’s rond de beroepspraktijk van de jurist. Daarbij komen de volgende vragen aan de orde. Is het belang van de cli? voor een advocaat altijd doorslaggevend? Mag hij informatie achterhouden wanneer hij weet dat daarmee de waarheid geweld wordt aangedaan? En zo ja, hoever mag dat gaan? Mag een advocaat ook informatie verzwijgen wanneer hij weet dat daarmee leven en dood van een ander in het geding is? En wat is de morele rol van de officier van justitie?
Dit vak bevordert tegelijkertijd het kritisch vermogen van een bachelor om te kunnen reflecteren op het recht en het leren van vaardigheden die onontbeerlijk zijn voor de juridische praktijk.
Het is van belang dat studenten bij het vak leren om over dit soort vragen een eigen visie te formuleren. Daarbij gaat het niet alleen om kennisoverdracht, maar ook om het vermogen eigen opvattingen te verdedigen (zowel mondeling als in geschrifte). Aangezien bij de beroepsethiek zowel processuele als materi? normen een rol spelen komen zowel materieel, als ook formeel recht aan de orde. Vanzelfsprekend gaat het eveneens om een integratie van positief recht en metajuridica. Hierbij speelt ook de internationale en rechtsvergelijkende dimensie een rol.
Eindkwalificaties (eindtermen van het vak)
Na afronding van het vak hebben studenten de volgende kwalificaties verworven: kennis van de belangrijkste ethische denkrichtingen (van de strengheid van Kants categorische imperatief en het utilisme tot en met moderne deugdenethiek), kennis van het relativisme-debat en van de beperkingen van cultuurrelativisme, inzicht in het belang van juridische beroepsethiek als eigen discipline (+ wetenschap van enkele bijzondere ethische onderwerpen).
Coördinator
Naam: Dr. E.C. Nieuwenhuys
Werkadres: KOG, Steenschuur, Kamer A 329
Bereikbaarheid: Op afspraak via het secretariaat.
Telefoon: 071 – 527 7548 / 7650
E-mail: e.c.nieuwenhuys@law.leidenuniv.nl
Departement/afdeling
Departement: Metajuridica
Afdeling: Encyclopedie/Filosofie
Kamernummer secretariaat: A328
Openingstijden: 9.00 – 17.00 uur
Telefoon secretariaat: 071 – 527 7548
E-mail: encyclopedie@law.leidenuniv.nl
Onderwijsvormen
Hoorcolleges
Aantal à 2 uur: één maal per week gedurende vijf weken.
Namen docenten: Professor Cliteur en Dr H.J.R. Kaptein.
Vereiste voorbereiding door studenten: Bestuderen verplichte literatuur, zoals wekelijks aangegeven op Blackboard.
Werkgroepen
Aantal à 2 uur: één maal per week gedurende vijf weken.
Namen docenten: nog niet bekend.
Vereiste voorbereiding door studenten: Lectuur / opdrachten als te publiceren op Blackboard.
Studiemateriaal
Verplicht studiemateriaal
Literatuur:
James Rachels, The Elements of Moral Philosophy_ (McGraw Hill, laatste editie by Stuart Rachels).
Hendrik Kaptein, Kwade Zaken? De moraal van het juridisch beroep .
Extra literatuur / rechtspraak / opdrachten etc. via Blackboard.
Aanbevolen studiemateriaal
Zie Blackboard.
Toetsing
Toetsvorm(en)
Schriftelijk tentamen in de vorm van open essayvragen.
Examenstof
Tot de examenstof behoren (nader opgegeven bloemlezingen uit) Rachels en Kaptein en enkele verplichte teksten die op Blackboard worden geplaatst, samen met hetgeen is behandeld in het onderwijs.
Eis voor deelname aan tentamens
Voor propedeuse voltijdstudenten die met ingang van 1 september 2008 de opleiding volgen, geldt als ingangseis voor het tentamen dat 80% van de werkgroepbijeenkomsten moet zijn voorbereid en bijgewoond. Deelname aan het hertentamen is slechts mogelijk wanneer voor het eerste tentamen minimaal het cijfer vier is behaald.
Voor alle propedeuse deeltijdstudenten én voor voltijdstudenten die vóór 1 september 2008 zijn begonnen, geldt geen aanwezigheidsplicht voor de werkgroepen. Deelname aan het hertentamen is mogelijk zonder het eerste tentamen te maken. Echter, studenten die het eerste tentamen maken moeten minimaal het cijfer 4 halen, om deel te mogen nemen aan de herkansing. Deze studenten dienen zichzelf aan te melden voor werkgroeponderwijs en tentamens via U-twist.
Ingangseis
Geen
Rooster
Via de facultaire website: www.law.leidenuniv.nl
Inschrijving
Via U-twist
Digitale leeromgeving
Bij dit vak wordt gebruik gemaakt van Blackboard.