Studiegids

nl en

Recht, literatuur en film

Vak
2019-2020

Toelatingseisen:

Dit vak is een (extracurriculaire) Honours Class: een keuzeonderdeel binnen het Honours College. Daarnaast kunnen derdejaars studenten die niet het Honours College programma volgen zich ook aanmelden voor de Bachelor Honours Classes. Er vindt een selectie plaats o.a. op basis van motivatie en gemiddeld cijfer van de bacheloropleiding.

Key words:

Vaardigheden: Onderzoek, presenteren, discussiëren, academisch schrijven.

Thema’s: Grondslagen van het recht, rechtvaardigheid, menselijkheid, narrativiteit, vergelding/vergeving, empathie in het recht, utopie/dystopie, recht en technologie, menselijke relaties (en de relatie als bron van het recht).

Disciplines: (rechts)filosofie, recht & literatuur.

Beschrijving:

Het recht is onlosmakelijk verbonden met verhalen. Een rechtssysteem wordt geconstrueerd op basis van beginselen, zoals rechtvaardigheid of gelijkheid, die door de eeuwen heen in verhalen inhoud hebben verkregen. Bij de formulering van deze beginselen is de betekenis geïnspireerd en mede gevormd door verhalen - en zo ook de rechtsregels die in het licht van die beginselen worden opgesteld.

Het recht brengt zelf echter ook verhalen voort. De rechter (of de jury) wordt geconfronteerd met verschillende verhalen en dient vervolgens zelf een verhaal te construeren; niet alleen op basis van bewijs, maar ook aannemelijkheid en geloofwaardigheid. In de rechtszaal wordt beslist welk juridisch gecomponeerd verhaal door de gemeenschap geaccepteerd wordt als het ware verhaal: 'zo is het gebeurd'.

In de unieke Honours Class ‘Recht, literatuur en film’ wordt deze verhalende aard van het recht verkend aan de hand van literatuur en films. De nadruk ligt op filosofische duiding van de werken. Zowel klassieke als moderne verhalen komen aan bod: van Dostojevski, Kafka, Atwood en Camus tot de films 'Twelve Angry Men' (1957) en ‘Eye in the Sky’ (2015). Deze verhalen hebben met elkaar gemeen dat zij zich bezighouden met thema's die direct of indirect van groot belang blijken voor het (denken over) recht.

Is en werkt het recht wel zoals het behoort te zijn? Wat is de voornaamste doelstelling van het recht, moet de nadruk liggen op menselijkheid - of juist niet? Kan rechtvaardigheid in de rechtspraktijk worden verwerkelijkt en zo ja, hoe? Zou er ruimte moeten zijn voor vergeving in het recht in plaats van het aloude vergelding? Hoe verhoudt het recht zich tot technologische ontwikkelingen? Dit zijn slechts enkele vragen die in deze Honours Class aan de orde komen.

Studenten worden uitgedaagd en aangemoedigd om zelf een standpunt in te nemen ten aanzien van de verschillende thematieken.

Er is geen voorkennis van het recht vereist om deel te kunnen nemen.

Leerdoelen:

Na het succesvol afronden van dit vak:

  • heeft de student lees- en kijkvaardigheden ontwikkeld om filosofische, literaire en filmische verhalen te kunnen interpreteren en begrijpen;

  • heeft de student kennis van centrale noties en uitgangspunten binnen ‘Recht en literatuur’ en kan die uitleggen en illustreren met voorbeelden;

  • begrijpt de student verschillende filosofische en theoretische achtergronden van grondbeginselen van het recht in relatie tot verhalen;

  • kan de student grondbeginselen van het recht kritisch evalueren aan de hand van een (zelfgekozen) literair werk of film;

  • kan de student teksten kritisch analyseren, verbanden leggen, een eigen standpunt innemen en discussievragen formuleren naar aanleiding van filosofische, literaire teksten en films.

Programma en rooster:

Het programma ziet er als volgt uit: (nog onder voorbehoud)

Werkcollege op dinsdagen van 19.15 tot 21.00 uur
De filmvertoningen voorafgaand aan werkcollege op 12 november, 26 november en 3 december van 17.00 tot 19.00 uur.

1. 8 oktober
Introductie: 'Recht en literatuur', rechtvaardigheid en humaniteit - mr. dr. C. Bouteligier (Erasmus School of Law).

Literatuur/film:

  • F.M. Dostojevski, De droom van een belachelijk mens (1877);

  • F.M. Dostojevski, Aantekeningen uit het ondergrondse (1864);

  • M.C. Nussbaum, ‘The Literary Imagination in Public Life’, New Literary History 1991, afl. 22-4, p. 877-910.

2. 15 oktober
De menselijke relatie - mr. dr. C. Bouteligier (Erasmus School of Law).

Literatuur/film:

  • M. Buber, Ik en Jij (1923, Eerste deel, p. 7-43).

3. 22 oktober
Recht, empathie en het absurde - mr. dr. C. Bouteligier (Erasmus School of Law).

Literatuur/film:

  • A. Camus, De vreemdeling (1942).

4. 29 oktober
De coherentie van de utopie - Prof. dr. F.W. Korsten (Film- en Literatuurwetenschap Universiteit Leiden, Erasmus School of History, Culture and
Communication, LUCAS
).

Literatuur/film:

  • M. Atwood, Oryx and Crake (2013).

1 week onderwijsvrij

5. 12 november
Cybernetic Personhood in Law and Literature: The case of Drone Warfare - dr. Y. Horsman (Film- en literatuurwetenschap Universiteit Leiden,
LUCAS).

Film:

  • Eye in the Sky (Hood, 2015).

Literatuur:

  • Susan Schuppli, “Deadly Algorithms.” In Radical Philosophy, no 187 (2014);

  • Gregoire Chamayou, Drone Theory. London & New York: Penguin, 2015. Excerpts;

  • Gilles Deleuze, 'Postscript on Societies of Control', October, vol. 59.

6. 19 november
Herstelrecht in de straferechtelijke theorie en praktijk - mr. A. de Haas (Stichting Mens en Strafrecht).

Literatuur/film:

  • J. Claessen & A. de Haas, 'Herstelrecht biedt ruimte voor barmhartigheid, clementie en vergeving', Radboud Universiteit, CPO jan. 2018

  • A. de Haas & M. Öszüren, ‘Een proeve van bekwaamheid: een pleidooi voor herstelrecht’, SDU blog april 2017

  • A. de Haas, ‘Herstelrecht en de strafadvocaat’, RJN Magazine, afl. 1, maart 2017

  • A. de Haas & M. Öszüren, ‘Zingen of zwijgen: Cold or Hot?’, SDU blog dec. 2016

7. 26 november
Kafka’s ‘Voor de wet’: rechtsvinding als existentieel proces - dr. T.J.M. Slootweg (Rechtsfilosofie, Universiteit Leiden).

Film:

  • The Trial (Orson Welles, 1962).

Literatuur:

  • F. Kafka, Het proces (1925).

8. 3 december
Het juridisch oordeel: de rechter en de jury - mr. dr. C. Bouteligier (Erasmus School of Law).

Film:

  • Twelve Angry Men (Lumet, 1957).

Literatuur:

  • Paul Scholten, Algemeen Deel (1931),paragraaf 128

  • J.H. Nieuwenhuis, ‘Legitimatie en heuristiek van het rechterlijk oordeel’ Themis 1976, p. 494 – 515.

  • F.M. Dostojevski, De gebroeders Karamazov (1881) (fragmenten)

Aanbevolen:

  • L. Laudan, ‘Is Reasonable Doubt Reasonable?’, University of Texas Public Law and Legal Theory Research Paper Series Number 144, p. 1-35.

Slotbijeenkomst op 14 januari 18.30-21:00 uur in de Oude Sterrewacht, zaal c006.

Locatie:

De Oude Sterrewacht in Leiden. zaal c003.
De filmvertoningen voorafgaand aan het werkcollege op 12 november, 26 november en 3 december vinden van 17.00 tot 19.00 uur plaats in zaal c006.

Literatuurlijst:

NB: deze lijst is nog niet helemaal compleet, maar wordt ruim voor de start van de Class aangevuld.

Verplichte literatuur:

  • F.M. Dostojevski, De droom van een belachelijk mens. Een fantastische vertelling (1877).

  • F.M. Dostojevski, Aantekeningen uit het ondergrondse (1864)

  • M.C. Nussbaum, ‘The Literary Imagination in Public Life’, New Literary History 1991, afl. 22-4, p. 877-910

  • M. Buber, Ik en Jij, Utrecht: Erven J. Bijleveld 1998 (1923, vertaald door M. Storm), Eerste deel, p. 7-43

  • A. Camus, De vreemdeling (L'Étranger)

  • M. Atwood, Oryx and Crake, 2013

  • S. Schuppli, ‘Deadly Algorithms’, Radical Philosophy, 2014, no 187

  • G. Chamayou, Drone Theory. London & New York: Penguin, 2015. (fragmenten)

  • G. Deleuze, 'Postscript on Societies of Control', October 1992, vol. 59, p. 3-7

  • J. Claessen & A. de Haas, 'Herstelrecht biedt ruimte voor barmhartigheid, clementie en vergeving', Radboud Universiteit, CPO jan. 2018

  • F. Kafka, Het proces, 1925

  • A. de Haas & M. Öszüren, ‘Een proeve van bekwaamheid: een pleidooi voor herstelrecht’, SDU blog april 2017

  • A. de Haas, ‘Herstelrecht en de strafadvocaat’, RJN Magazine, afl. 1, maart 2017

  • A. de Haas & M. Öszüren, ‘Zingen of zwijgen: Cold or Hot?’, SDU blog dec. 2016

  • P. Scholten, Algemeen Deel, paragraaf 128

  • J.H. Nieuwenhuis, Legitimatie en heuristiek

  • F.M. Dostojevski, De gebroeders Karamazov (fragmenten)

Aanbevolen/extra literatuur (niet verplicht):

  • C. Bouteligier, Dialoog in recht en literatuur. Kritiek van de narratieve rede

  • L. Laudan, ‘Is Reasonable Doubt Reasonable?’, University of Texas Public Law and Legal Theory Research Paper Series Number 144, p. 1-35

NB: Voor de voorgeschreven romans wordt niet een specifieke editie of taal voorgeschreven. Alle romans zijn gratis online beschikbaar (al dan niet in Engelse vertaling), met uitzondering van Oryx and Crake. Deze roman zullen studenten aan moeten schaffen of lenen in de bibliotheek.

*Aanvullende/secundaire literatuur die op Blackboard wordt geplaatst, volgt zo spoedig mogelijk. De Blackboardomgeving zal uiterlijk twee weken van te voren open worden gezet. *

Studielast en werkvorm:

Dit vak is 5 EC waard, wat betekent dat de totale studielast 140 uur bedraagt:

  • Werkgroepen: 8 werkgroepen à 2 uur (met eventueel de mogelijkheid om voorafgaand aan drie colleges de film te bekijken); (aanwezigheidsplicht)

  • Excursies: 1 excursies à 2 uur; (aanwezigheidsplicht)

  • Lezen van literatuur en praktisch werk: 6-8 uur p/week (of 6-10, de films incluis);

  • Opdrachten & eindopdracht: +/- 40 uur.

Toetsing:

1. Formatieve toetsing:
Studenten dienen voor aanvang van iedere bijeenkomst een opdracht in te sturen via Blackboard of mail naar de coördinator. Dit kan inhouden het formuleren van een discussievraag naar aanleiding van de gelezen tekst waar de (gast)docent twee discussievragen uitkiest waar over gediscussieerd wordt of het beantwoorden van vragen (met name inzicht- en toepassingsvragen). Deze opdrachten worden niet becijferd, maar de kwaliteit ervan wordt meegenomen bij het eindcijfer (evenals de mate van participatie gedurende de werkgroepen).

2. Eindopdracht:
Aan het eind van de cursus levert de student een eindessay in van 2500 woorden of houdt een referaat van 20 minuten in de laatste bijeenkomst. De mate van participatie gedurende de bijeenkomsten en de kwaliteit van de wekelijks ingeleverde opdrachten worden meegenomen in de eindbeoordeling.

Blackboard;

Blackboard wordt gebruikt in dit vak. Studenten kunnen zich twee weken voorafgaan aan het vak aanmelden voor de Blackboard module.

Aanmelden:

Aanmelden voor dit vak is mogelijk van maandag 19 augustus tot donderdag 5 september tot 23:59 uur via de Honours Academy. De aanmeldlink zal op de studenten website van de Honours Academy worden geplaatst.

Let op: studenten hoeven zich niet aan te melden in uSis voor de Bachelor Honours Classes. De registratie zal centraal worden gedaan bij succesvolle afronding van het vak.

Contact:

Dr. Claudia Bouteligier: bouteligier@law.eur.nl.