Toegangseisen
Dit vak is geen keuzevak. Bijvakstudenten of gaststudenten mogen hier niet aan deelnemen.
Voor de criminologiestudenten die dit vak volgen maakt dit vak deel uit van de 'Recht, beleid en Organisatie'-leerlijn van de opleiding.
Beschrijving
Een staat, wat is dat eigenlijk? En wie heeft het binnen een staat voor het zeggen? We hebben in Nederland allerlei overheidsinstanties die onderdeel uitmaken van de staat en beslissingen kunnen nemen waar wij als burgers aan gebonden zijn. Maar waar halen al die instanties het recht of de bevoegdheid vandaan om die beslissingen te nemen? En binnen welke grenzen moeten ze daarbij blijven? Mag de politie bijvoorbeeld dagenlang door middel van een drone voorzien van een camera een bepaalde woonwijk in de gaten houden, omdat ze vermoedt dat daar illegale activiteiten plaatsvinden?
Eigenlijk is het voor iedereen belangrijk om een goed beeld te hebben van de regels en beginselen die gelden voor de organisatie van ons overheidsapparaat. U krijgt tenslotte allemaal te maken met beslissingen van die overheid en wilt dan misschien ook wel weten op welke manieren u die overheidsbeslissingen eventueel kunt beïnvloeden. Voor juristen en criminologen is het echter niet alleen belangrijk maar ook noodzakelijk om iets te weten over de (beperkte) bevoegdheden van de overheid. Een goede jurist zal als hij/zij geconfronteerd wordt met een bepaalde vorm van overheidsoptreden zich altijd (moeten) afvragen: was de overheid wel bevoegd om op deze manier op te treden? En wil een criminoloog iets zinnigs kunnen zeggen over verschillende manieren om een bepaalde vorm van criminaliteit te bestrijden, dan heeft hij niet alleen kennis nodig van de verschillende verschijningsvormen van die criminaliteit en de manier waarop (potentiële) criminelen reageren op bepaalde maatregelen, maar ook van de juridische grenzen die gelden bij het treffen van dergelijke maatregelen en van de redenen waarom die juridische grenzen er zijn. Kennis van de belangrijkste regels van ons constitutionele recht en van de principes die gelden in een democratische rechtsstaat is daarbij onmisbaar.
Centraal in het vak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat staan de begrippen ‘staat’, ‘rechtsstaat’, ‘democratie’ en ‘overheidsbevoegdheid’. Dit betekent dat aan de orde komt wat een staat eigenlijk is, hoe de overheidsorganen (onder meer regering en parlement) samengesteld zijn, welke bevoegdheden die overheidsorganen hebben en hoe zij aan die bevoegdheden komen, op welke manier er (door de volksvertegenwoordiging en door de rechter) controle wordt uitgeoefend op de uitoefening van die bevoegdheden en welke beginselen aan de verhouding tussen overheid en burger ten grondslag liggen (bijvoorbeeld respect voor de rechten van de mens).
De Nederlandse democratische rechtsstaat en het Nederlandse constitutionele recht kunnen niet meer los worden gezien van regelgeving en juridische ontwikkelingen op Europees en internationaal niveau. Daarom biedt het vak u tevens inzicht in de gevolgen van Europese en internationale rechtsregels voor het nationale recht en voor de bevoegdheden van de nationale overheidsorganen. Ook ontwikkelt u in dit vak enkele professionele vaardigheden, zoals het gebruik van wetboeken, het opzoeken van regelgeving, parlementaire stukken en jurisprudentie via diverse databanken en het analyseren van jurisprudentie. Dit alles in aansluiting op de training van deze vaardigheden in de Leiden Law Practices.
Leerdoelen
Kennismaking met de belangrijkste staatsrechtelijke en staatkundige begrippen en hun betekenis. Overzicht krijgen van de bronnen van het constitutionele recht en aan de hand daarvan de werking en het systeem van het constitutionele recht in Nederland doorgronden. Het kunnen beschrijven van de hoofdlijnen van de staatkundige organisatie van Nederland (koninkrijksverhoudingen en het concept van de gedecentraliseerde eenheidstaat) van de belangrijkste actoren (staatsmachten en overheidsorganen of -ambten) en van het functioneren van het staatkundige bestel (o.m. de verhouding tussen regering en volksvertegenwoordiging en de procedures langs welke overheidsbeslissingen tot stand komen). Bewustwording van de internationale en Europese context waarbinnen het constitutionele recht functioneert en van de manier waarop de gelding van het internationale en Europese recht consequenties heeft voor het nationale recht en de bevoegdheden van nationale overheidsorganen. Verwerving van inzicht in (het functioneren en belang van) de beginselen die aan het constitutioneel systeem ten grondslag liggen: democratie, gelijkwaardigheid van burgers, rechtsstaat, begrenzing van staatsmacht, spreiding van overheidsbevoegdheden, verantwoordingsplicht en controle op overheidsoptreden.
Na afronding van het vak kan de student:
de grondbeginselen van het constitutionele recht definiëren/beschrijven en u kunt uitleggen waarom die van belang zijn.
de bronnen van het constitutionele recht herkennen en benoemen. U kunt daarbinnen de regels en beginselen die voor een bepaalde casus (met een afgebakend probleem) gelden identificeren en u kunt uitleggen wat de implicaties van de toepassing van die regels en beginselen op die casus zijn (tot welke uitkomst/oplossing/consequentie leiden ze in dit geval?).
de belangrijke begrippen binnen het constitutionele recht definiëren en u kunt aangeven waar die definities te vinden zijn en welke implicaties ze hebben voor het functioneren van het rechts- of regeringssysteem.
de belangrijkste actoren/organen binnen de staatkundige organisatie van Nederland noemen en u kunt beschrijven hoe ze functioneren (welke bevoegdheden hebben ze, hoe vindt controle plaats op de uitoefening daarvan en via welke procedures nemen ze beslissingen?).
op basisniveau uitleggen op welke wijze Europese en internationale rechtsregels en besluiten consequenties hebben voor het nationale recht en voor de (begrenzing van) bevoegdheden van de nationale overheidsorganen.
door oefening in enkele elementaire professionele vaardigheden: snel relevante wetten/wetsartikelen in een wettenbundel of via de geëigende overheidsportals op internet vinden, relevante informatie via juridische databanken vinden en een antwoord op een staatsrechtelijke vraag op een manier die ‘to the point’ is formulieren en niet nodeloos uitweiden over bijzaken.
beknopt en goed gestructureerde beschouwing schrijven over een aangedragen staatsrechtelijk onderwerp of probleem, in correct Nederlands.
Rooster
Zie MyTimetable.
Onderwijsvorm
Hoorcolleges
Aantal à 2 uur: 6
Naam docent: mr.dr. G.J.A. Geertjes
Vereiste voorbereiding door studenten: bestuderen van de in het werkboek en op Brightspace per week aangegeven verplichte studiestof.
Werkgroepen
Aantal à 2 uur: 6
Namen docenten: mr. J.J. But e.a.
Vereiste voorbereiding door studenten: het zich door middel van zelfstudie eigen maken van de in het werkboek en op Brightspace per week aangegeven verplichte studiestof en voorbereiden van opgaven daarover.
Inloopspreekuur
Aantal à 1 uur: 6 (vanaf de tweede onderwijsweek) bij eigen werkgroepdocent
Vereiste voorbereiding door studenten: geen, het betreft een mogelijkheid op individuele basis vragen voor te leggen aan de docent over onderdelen van de studiestof die u niet goed begrijpt.
Toetsing
- Tentamen: 3 uur
Toetsing en weging
Toetsvorm
Schriftelijk tentamen, bestaand uit 30 meerkeuzevragen en een open vraag
Tentamenstof
Tot de tentamenstof behoort de verplichte literatuur, de reader, het werkboek en hetgeen behandeld is tijdens hoorcollege, werkgroep en tijdens eventuele andere onderwijsvormen.
Regeling herkansen voldoendes
Op dit vak is de regeling herkansen voldoendes van toepassing (artikel 4.1.8 e.v. OER) voor zover dit vak geen onderdeel uitmaakt van de minor. Studenten die bij de eerste kans een voldoende eindcijfer hebben behaald, kunnen onder bepaalde voorwaarden het schriftelijke (eind)tentamen opnieuw afleggen op het reguliere herkansingsmoment. Kijk voor meer informatie op de website > tab ‘Rechtsgeleerdheid’ > ‘Voldoende herkansen’.
Literatuurlijst
Verplicht studiemateriaal
Literatuur:
W.J.M. Voermans, Onze constitutie. De geschreven en ongeschreven regels van het Nederlandse staatsbestel, Amsterdam: Prometheus 2023.
Zesde herziene editie van de Ars Aequi Jurisprudentiebundel Staats- en bestuursrecht onder redactie van D. Bunschoten e.a. (Ars Aequi Libri, Nijmegen 2019).
Actuele wetteneditie: Kluwer Collegebundel 2024-2025 of Blauwe VNW 2024-2025.
Werkboek:
- Werkboek Beginselen van de democratische rechtsstaat (studiejaar 2024-2025; wordt beschikbaar gesteld via Brightspace)
Reader:
- Reader Beginselen van de democratische rechtsstaat (studiejaar 2024-2025; wordt beschikbaar gesteld via Brightspace)
Inschrijven
Inschrijving voor het onderwijs en het tentamen verloopt in principe via MyStudymap. Heb je geen toegang tot MyStudymap (gaststudent) of ben je propedeusestudent, kijk dan hier onder het tabblad Rechtsgeleerdheid voor meer uitleg over de inschrijfprocedure in jouw situatie.
Contact
Vakcoördinator: Mr. G.J.A. Geertjes
Werkadres: Steenschuur 25, kamer B1.38
Bereikbaarheid: op afspraak via het secretariaat
Telefoon: 071-527 8917
Instituut/afdeling
Instituut: Publiekrecht
Afdeling: Staats- en bestuursrecht
Kamernummer secretariaat: B1.11
Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 9.00-16.30 uur
Telefoon secretariaat: 071-527 8917