Vakbeschrijivng onder voorbehoud
Toegangseisen
Toegelaten tot Honours College Law.
Beschrijving
Om rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en het recht op een eerlijk proces te waarborgen, moeten rechters de wet onpartijdig, neutraal en rationeel toepassen op het feitencomplex in een zaak. Hetzelfde geldt voor advocaten wanneer zij cliënten adviseren over proceskansen of strategie. Het zou problematisch zijn als irrelevante factoren, zoals humeur, het weer, het geslacht of komaf van een gedaagde, of de mate van gelijkheid tussen rechter/advocaat en gedaagde, invloed hebben op de uitkomst. In de praktijk blijkt echter dat juridische oordelen óók het resultaat zijn van menselijke oordeelsvorming en besluitvorming, waarin onbewuste, automatische en emotionele processen meespelen. Dit vak onderzoekt die realiteit en laat zien hoe je daarmee professioneel omgaat.
Het ideaal van volledig rationele, mechanisch opererende juristen is een illusie. Decennia aan psychologisch en gedragseconomisch onderzoek tonen aan dat mensen, dus ook juristen, systematisch worden beïnvloed door zogeheten heuristieken en biases. In dit vak maak je kennis met de belangrijkste bevindingen over oordeelsvorming en besluitvorming in juridische context. Na een basis over het onbewuste brein en veelvoorkomende valkuilen, zoomen we in op juridisch relevante thema’s zoals redelijkheid en billijkheid, de maatmens, voorzienbaarheid en causaliteit. Hoe kan het dat de mate van voorzienbaarheid achteraf bezien vaak wordt overschat? Waarom dichten we een grotere causale rol toe aan iemand die moreel verwerpelijk gedrag vertoond? In meer algemene zin, hoe kunnen morele oordelen ongemerkt doorwerken in juridische oordeelsvorming?
Daarnaast behandelen we psychologische processen in zowel proces- als transactiepraktijk, zoals deal fever bij fusies en overnames en anchoring in onderhandelingen, schadestaat en strafmaat. Het vak is niet primair strafrechtelijk van aard en is relevant voor alle rechtsgebieden. Naast het herkennen van deze patronen besteden we aandacht aan decision hygiene: nuchtere, eenvoudige gewoontes en procedures die juridische besluitvorming explicieter en zorgvuldiger maken, zonder te pretenderen dat vooringenomenheden volledig zijn uit te sluiten.
Na dit vak gevolgd te hebben zullen de studenten in staat zijn om in de rechtspraktijk de betreffende psychologische processen te herkennen en daarom een grotere kans hebben zich te kunnen wapenen tegen de ongewenste invloeden ervan. Alles bij elkaar genomen streeft dit vak ernaar ervoor te zorgen dat studenten beter beslagen ten ijs zullen komen en meer allround juristen zullen worden. Of de student nou de advocatuur in gaat, de rechterlijke macht, of een baan vindt buiten de juristerij, kennis over de psychologie van oordeelsvorming en besluitvorming zal zeer waardevol blijken.
Leerdoelen
Na afronding van het vak hebben studenten de volgende kwalificaties verworven:
Je kan uitleggen hoe onbewuste en emotionele processen System 1 en System 2 aansturen en welke valkuilen daaruit volgen;
Je kan kernheuristieken, biases en sociale processen toepassen op juridische casuïstiek. Denk aan anchoring, hindsight en outcome bias, motivated reasoning, social identity, conformiteit en groupthink;
Je kan state-of-the-art wetenschappelijk onderzoek lezen, begrijpen, en uitleggen waarom het relevant is voor de rechtspraktijk;
Je kan een gerechtelijke procedure analyseren (hetzij in de rechtbank of schriftelijk) en evalueren waar er een risico bestaat dat biases de uitkomst van de zaak beïnvloeden;
Je kan kritisch reflecteren op een specifiek juridisch fenomeen of leerstuk en duiden welke biases mogelijk invloed hebben op de toepassing ervan in de praktijk en tevens je eigen visie hierop formuleren.
Onderwijsvormen en toetsing
Dit vak zal bestaan uit interactieve seminars waarbij stilgestaan zal worden bij de relevantie psychologische theorieën, deels aan de hand van artikelen die per week worden voorgeschreven. De voorgeschreven literatuur zal beschikbaar gemaakt worden via Perusall. Ik streef ernaar een laagdrempelige en prettige sfeer te creëren waarin uitgebreid ruimte is voor de inbreng van studenten en open discussie. De toetsing voor dit vak bestaat uit wekelijkse quizvragen over de voorgeschreven literatuur en een afsluitende opdracht, waarbij het de student vrij staat om zelf de toetsvorm uit te kiezen. Gekozen kan worden voor een traditioneel essay, bijvoorbeeld wanneer de student diens schrijfvaardigheid wil verbeteren, maar ook een podcast of andere toetsvormen (unessays) behoren tot de mogelijkheden. De beoordeling vindt plaats middels het ‘pass/fail’ systeem en dus niet met cijfers.
Periode
Het vak is in blok 4, dat is de periode van de zeven weken van 8 april t/m 27 mei op de woensdag van 17:15 – 20:00 uur.
Woensdag 8 april, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 15 april, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 22 april, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 29 april, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 6 mei, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 13 mei, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 20 mei, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
Woensdag 27 mei, 17.15-20.00 uur (KOG C0.14)
LET OP: In twee van de lesweken vindt de bijeenkomst plaats op de dinsdag (op 18 en 25 februari 2025), en niet op de woensdag. Zorg dat je er zowel op de woensdagen als deze twee dinsdagen kan zijn!
Brightspace
Bij dit vak wordt gebruik gemaakt van Brightspace.
Literatuur
Voor dit vak wordt geen gebruik gemaakt van een leerboek. Er zullen in plaats daarvan wetenschappelijke artikelen voorgeschreven worden die beschikbaar gesteld zullen worden via Perusall. Nadere informatie hierover volgt op Brightspace en tijdens de eerste bijeenkomst.
Aanmelden
Via de administratie van Honours College Law: honours@law.leidenuniv.nl.
Maximum aantal deelnemers
30
Contact
Vakcoördinatoren: Dr. N. Strohmaier
Werkadres: Steenschuur 25
Bereikbaarheid: Maandag-vrijdag 09.00 – 17.00.
E-mail: n.strohmaier@law.leidenuniv.nl
Mail voor administratieve vragen en in het geval van (mogelijke) afwezigheid naar het team van Honours College Law: honours@law.leidenuniv.nl