Toegangseisen
De student beschikt over een behaalde propedeuse of een positief BSA.
Beschrijving
Wenen van Fin de Siècle tot Derde Rijk, metamorfosen van een wereldstad 1890-1945
In 1986 trok de tentoonstelling ‘Wenen 1880-1938’ in het Centre Pompidou te Parijs massa’s publiek en ontketende een golf van euforie over de bloeiende kunsten, cultuur en levensstijl van het laat-keizerlijke en vervolgens vroeg-republikeinse Oostenrijk. Een aantal jaren eerder al had Carl E. Shorske zijn baanbrekende studie gepubliceerd over Wenen in het Fin de Siècle. Afgezien van een beschouwing over de ‘usual suspects’ van de Weense cultuurgeschiedenis – zoals Klimt, Schiele, Freud, etc. – gaf Schrorske ook een analyse van de grootstedelijke massapolitiek onder de omstandigheden van vrijwel algemeen (mannen)kiesrecht, waarin politieke partijen zoals de christendemocraten, sociaaldemocraten en pangermanisten wedijverden om de stem van de kiezers, die zich vanwege verschillende redenen bedreigd voelden door de impact en de snelheid van de economische en maatschappelijke veranderingen in hun tijd.
Dit BA-hoorcollege wordt voor een belangrijk deel gewijd aan de onderwerpen die Schorske heeft aangedragen en die sindsdien ook zijn opgepakt en uitgewerkt door vele andere vooraanstaande geleerden. Met name Steven Beller heeft zich enorm sterk gemaakt om de grote rol te benadrukken die de geassimileerde joden hebben gespeeld in de Weense kunst, cultuur en wetenschap, waarmee hij weer een felle tegenreactie opriep van de wijlen Sir Ernst Gombrich voor wie er niet zoiets bestond als een ‘joods Oostenrijkse kunst’. Een bespreking van Fin-de Siècle Wenen kan ook niet stoppen bij de catastrofe van 1918. Zij moet voortgaan voorbij de historische breuk van het einde van het Habsburgse Rijk om te kunnen bevatten wat er gebeurde met een wereldstad van twee miljoen inwoners die opeens werd gereduceerd tot een administratief centrum van een kleine en kwetsbare republiek, verwikkeld in een economische overlevingsstrijd. Het ‘Rode Wenen’ nam een speciale plaats in binnen het nieuwe Oostenrijk. Het leek een wonder van sociale gerechtigheid en vooruitgang voor de één maar een bolsjewistische nachtmerrie voor de ander. Toen de broederstrijd tussen Oostenrijkse katholieken en socialisten culmineerde in een korte en hevige burgeroorlog die zich vrijwel uitsluitend afspeelde in de stad Wenen, zagen Hitler en de nationaalsocialisten hun kans schoon om de buit binnen te halen. De Tweede Wereldoorlog en de Holocaust zouden het aangezicht van Wenen voorgoed veranderen, ondanks alle inspanningen van de toeristenindustrie om de Habsburgse nostalgie in leven te houden.
Leerdoelen
Algemene Leerdoelen
1) De student kan relatief grote hoeveelheden informatie organiseren en verwerken.
2) De student kan kritisch reflecteren op kennis en inzichten neergelegd in vakwetenschappelijke literatuur.
Leerdoelen, specifiek voor de afstudeerrichting
- 3) Brede kennis van en inzicht in de historische ontwikkeling van de afstudeerrichtingen met speciale aandacht: bij de afstudeerrichting Algemene Geschiedenis voor de plaatsing van de Europese geschiedenis van na 1500 in een mondiaal perspectief; in het bijzonder de ontwikkeling en rol van politieke instituties.
Leerdoelen, specifiek voor dit BA-Hoorcollege
4) De student heeft aantoonbare kennis van en inzicht in de achtergronden, oorzaken, redenen en uitdagingen van de explosieve urbanisatie in negentiende-eeuws Europa.
5) De student is aantoonbaar bewust van de sociale spanningen als gevolg van het liberale beleid van het Weense stadsbestuur en de bezorgdheid daarover van het proletariaat en de kleinburgerij, wat heeft bijgedragen aan de opkomst van massapolitiek zoals belichaamd door de beruchte burgemeester Karl Lueger.
6) De student is aantoonbaar in staat te reflecteren op Schorske’s verklaring voor de culturele bloei van Fin-de-Siècle Wenen als gevolg van de frustratie van de gegoede middenklasse over haar politieke uitsluiting.
7) De student is aantoonbaar bekend met de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog voor Oostenrijk en Wenen, en is in staat te reflecteren op zowel de impact van het austro-marxisme in de Weense stadspolitiek als de gewelddadige tegenreacties op het ‘Roede Wenen’ in de rest van het land.
8) De student heeft aantoonbaar besef van welke betekenis van de Anschluss in maart 1938 had voor de joodse bevolking van 180.000 inwoners in de stad Wenen op het moment dat Duitsland Oostenrijk annexeerde, en hoe de onteigening en vervolging van deze joden en andere mikpunten van nazi-haat het sociale weefsel van de stad fundamenteel hebben gewijzigd.
Rooster
De roosters zijn beschikbaar via My Timetable.
Onderwijsvorm
Hoorcollege
Zelfstandige literatuurstudie
Toetsing en weging
Toetsing
- Midterm essayopdracht van 500 woorden over nader te bepalen thema.
- Eindterm schriftelijk tentamen met open vragen over de literatuur en collegestof.
Weging
Deeltoets 1: 50%
Deeltoets 2: 50 %
Herkansing
Beide deeltoetsen kunnen worden herkanst. De herkansing vindt plaats op één tentamenmoment, waarop beide deeltoetsen worden aangeboden. Voor het hertentamen is drie uur gereserveerd zodat, indien nodig, beide toetsen kunnen worden afgelegd.
Inzage en nabespreking
Uiterlijk bij het bekendmaken van de uitslag van het tentamen wordt aangegeven op welke wijze en op welk tijdstip de nabespreking van het tentamen plaatsvindt. Er wordt in ieder geval een nabespreking georganiseerd indien een student hiertoe verzoekt binnen 30 dagen na bekendmaking van de uitslag.
Literatuurlijst
Carl E. Schorske, Fin-de-Siècle Vienna (eerste druk New York 1980, in diverse heruitgaven beschikbaar)
Steven Beller, A Concise History of Austria (Cambridge University Press; Cambridge 2017)
Lonnie Johnson and Inge Lehne, Vienna: The Past in Present (Wenen 1985 en Ariadne Press; Riverside CA. 1995)
Paul Hofmann, The Viennese: Splendor, Twilight, and Exile (Anchor Press; Doubleday 1988, is niet leverbaar in de boekhadel maar wordt ter beschikking gesteld via het college)
Inschrijven
Inschrijven via uSis is verplicht.
Algemene informatie over uSis vind je op de website.
Aanmelden Studeren à la carte en Contractonderwijs
Informatie voor belangstellenden die deze cursus in het kader van Studeren à la carte willen volgen (zonder tentamen), oa. over kosten, inschrijving en voorwaarden.
Informatie voor belangstellenden die deze cursus in het kader van Contractonderwijs willen volgen (met tentamen), o.a. over kosten, inschrijving en voorwaarden.
Contact
Voor inhoudelijke vragen, neem contact op met de docent (rechts in informatiebalk).
Gasthoogleraar namens de Stichting Oostenrijkse Studies:
Prof. dr. Peter Berger, email: Peter.Berger@wu.ac.atVoor informatie over inschrijvingen, toelating, etc: Onderwijsadministratie Huizinga.
Opmerkingen
Niet van toepassing.