Disclaimer: in verband met de coronavirus pandemie is deze cursusbeschrijving onder voorbehoud. Voor meer updates over coronavirus, lees nieuws via deze link.
Reacties van studenten:
PROVOKE, de onverwachte overeenkomst tussen het kijken naar dermatologie en het kijken naar kunst.
Naar een schilderij kijken is als kijken in een donkere ruimte: je gaat steeds meer zien.
Veni, vidi, iconografie.
Iconografie is de waarheid van nu, niet die van gister of morgen.
Thema's: Gezondheid, kunst in de gezondheidszorg.
Disciplines: Geneeskunde, (Kunst)geschiedenis, Filosofie, Ethiek.
Vaardigheden: Observeren, reflecteren, literatuuronderzoek, schrijven en presenteren.
Toelatingseisen:
Dit vak is een (extracurriculaire) Honours Class: een keuzeonderdeel binnen het Honours College. Daarnaast kunnen derdejaars studenten die niet het Honours College programma volgen zich ook aanmelden voor de Bachelor Honours Classes. Er vindt een selectie plaats o.a. op basis van motivatie en gemiddeld cijfer van de bacheloropleiding.
Voorkennis van kunst of geneeskunde is niet vereist. Studenten moeten wel affiniteit hebben voor kunst.
Beschrijving:
Was het in vroegere tijden zo, dat Kunst werd gebruikt om de Geneeskunst vast te leggen en over te dragen (denk bijvoorbeeld aan Leonardo da Vinci), in de huidige tijd van snelle technologie is aan dat onderdeel nauwelijks meer behoefte. Kunst heeft echter een andere plek in de Geneeskunde gevonden. Kunst kan de patiënt troost en steun bieden in het ziekteproces. En Kunst kan daarnaast ook de arts helpen bij zijn Geneeskunst. Er is inmiddels voldoende bewijs dat artsen, maar ook andere professionals, die zich verdiepen in het kijken naar kunst, beter kunnen observeren. Tenslotte is de Geneeskunst een geliefd en veel gekozen thema bij kunstenaars.
In deze Honours Class zal het aspect van leren kijken naar beeldende kunst centraal staan. Als leidraad zijn de thema’s observeren, interpreteren en responderen gekozen. Naast het systematisch leren kijken naar beeldende kunst, zullen kunsthistorische achtergronden gegeven worden over wat in de kunst is waar te nemen. Ook zullen kunstenaars, wiens kunstwerken in de ziekenhuis collectie zijn opgenomen, in hun atelier worden bezocht om hen te bevragen wat hen beweegt in hun werk. Daarnaast zal gespeurd worden naar kunst die ‘genezend werkt’ en zullen de studenten aan de hand van kunstwerken uit collecties in medische centra, discussiëren over de toegevoegde waarde van kunst voor patiënten en medewerkers in een medische omgeving. Tot slot zal in deze Honours Class een samen met de studenten worden ingericht in Galerie LUMC. Kortom, deze Honours Class is bedoeld voor studenten die hun observatievermogen willen verbeteren en vanuit verschillende perspectieven de rol van kunst in een ziekenhuis willen benaderen. De enthousiaste docenten die de cursus verzorgen komen zowel uit de geneeskundige, kunsthistorische, architectonische als kunstzinnige en filosofische hoek. Tijdens de Honours Class wordt een actieve en creatieve participatie van de student verwacht.
Leerdoelen:
Bij het succesvol afronden van dit vak is de student is in staat om:
op een systematisch manier een beeldend kunstwerk te observeren;
de betekenis van symboliek in beeldende kunst te herkennen en deze te interpreteren in de context;
te begrijpen en te ervaren hoe het komt dat kijken niet ‘objectief’ is en hoe je je eigen kijken en ‘anders kijken’ kunt onderzoeken en oefenen;
de effecten van kunst op zowel de patiënt als de medewerker van een zorginstelling in te schatten;
de grenzen van toelaatbare kunst in een zorginstelling aan te geven;
de heilzaamheid van kunst te onderzoeken en te beschrijven;
te begrijpen wat de kunstenaar beweegt om het thema ‘Geneeskunst/ziekte’ in een kunstwerk op te nemen.
Programma en rooster:
De bijeenkomsten vinden in principe plaats op volgende donderdagavonden van 17.45 - 21.00 (de data zijn onder voorbehoud):
Sessie 1: donderdag 16 februari
Jansen & van Noort
Inleiding en rondleiding kunst LUMC
Sessie 2: donderdag 23 februari
Barnhoorn & Borgstein
Iconografie in de kunst
Sessie 3: donderdag 16 maart
Van Zanten & Bijlsma
Kunst van het negeren
Sessie 4: woensdag 22 maart (15.00 - 18.00)
Jansen & Van Noort
Lakenhal museumbezoek
Sessie 5: donderdag 23 maart
Abma & Kerre
Kunst op recept
Sessie 6: donderdag 6 april
Eijkholt & Van Huis
Vooroordelen in de (genees)kunst
Sessie 7: donderdag 13 april
Crijns & Plezier
Ziekte in de kunst
Sessie 8: donderdag 20 april
Witte & Herweijer
The healing environment
Sessie 9: donderdag 11 mei
Bolink & Van Herwaarden & van Noort
Kunstenaars in witte jas
Sessie 10: donderdag 25 mei
Van Noort
Essays bespreken
Sessie 11: donderdag 8 juni om 17.00 (datum nog onder voorbehoud)
Afsluitbijeenkomst:
Opening tentoonstelling
Voorbereiding:
Studenten zorgen voor de voorbereiding van elk college/werkgroep in samenspraak met de gast/hoofddocent van die avond. De eindopdracht, het schrijven van een beschouwend essay op basis van een kunstwerk uit de tentoonstelling zal in de begeleidende brochure verschijnen die bij de opening van de tentoonstelling wordt gepresenteerd. De opening van de tentoonstelling is tevens de feestelijke afsluiting van deze Honours Class.
OBSERVEREN
1. Inleiding en kennismaking – Sandrine van Noort & Frank Willem Jansen
2. Iconografie in de kunst – Marieke Barnhoorn & Marion Boers
3. Goed kijken begint met negeren - Wieteke van Zeil & Emilia Bijlsma
4. Museum bezoek met leren observeren - Frank Willem Jansen
INTERPRETEREN
5. Ziekte in de kunst - Marianne Crijns & Laura Plezier
6. Volgt
7. Vooroordelen in de kunst en geneeskunst - Marleen Eijkholt, Adelijn van Huis & Kitty Zeilmans
RESPONDEREN
8. The healing environment - Milee Herweijer & Arnold Witte
9. Kunstenaars in witte jas - Sandrine van Noort & diverse kunstenaars
10. Volgt
11. Essays bespreken – Sandrine van Noort
12. Opening (virtuele) tentoonstelling en afsluitende bijeenkomst
Locatie:
Leiden University Medical Centre (LUMC)
Literatuurlijst:
Goed kijken begint met negeren (uitgeverij Atlas Contact), Wieteke van Zeil
Evidence-Based design in Nederlandse ziekenhuizen (uitgeverij TU Delft Library) Marie Helene Herweijer-Van Gelder
Andere literatuur wordt via Brightspace bekend gemaakt.
Studielast en werkvorm:
Dit vak is 5 EC waard, wat betekent dat de totale studielast 140 uur bedraagt.
Toetsing:
10% Actieve deelname gedurende de werkgroepen en andere activiteiten;
20% Voorbereiding van toegewezen avond/ middag;
5% Beschrijving van een kunstwerk volgens de Provoke methode;
5% Onderzoeken van een ruimte in LUMC tav ‘the healing environment’ van de ruimte;
10% Presentatie van kunstenaar en zijn werk;
40% Essay behorende bij de tentoonstelling.
Studenten kunnen dit vak alleen succesvol afronden als alle deeltoetsen met een voldoende zijn behaald.
Brightspace en uSis:
Brightspace wordt gebruikt in dit vak. De registratie in Brightspace zal centraal worden gedaan.
Let op: studenten hoeven zich niet aan te melden in uSis voor de Bachelor Honours Classes. De registratie zal centraal worden gedaan.
Aanmelden:
Aanmelden voor dit vak is mogelijk van 31 oktober tot en met 20 november 2022 via de Honours Academy. De aanmeldlink zal op de studenten website van de Honours Academy worden geplaatst.
Let op: studenten hoeven zich niet aan te melden in uSis voor de Bachelor Honours Classes. De registratie zal centraal worden gedaan voor begin van het vak.
Contact:
Prof. dr. Frank Willem Jansen: f.w.jansen@lumc.nl
Organisatie: Prof. F.W. Jansen, S. van Noort, M. Eijkholt, M. Barnhoorn