De sociologie is net als economie, politicologie en rechten één van de zogenaamde ondersteunende disciplines van de bestuurskunde. In de cursus besteden we onder andere aandacht aan de volgende drie vraagstukken: Waar houdt de sociologie zich mee bezig? Wat is de specifiek sociologische invalshoek? Wat is de bijdrage van sociologie aan bestuurskunde?
Om die vraagstukken te behandelen, maken we gebruik van het door de Vlaamse socioloog Mark Elchardus geschreven boekwerk Sociologie. Een inleiding. Dit boek bestaat uit zes delen, die alle aan de orde komen. De eerste drie delen hebben vooral betrekking op de basis van de sociologie: wat houdt sociologie in, wat zijn de belangrijkste begrippen, wat zijn de belangrijkste thema’s? De volgende drie delen zijn gewijd aan de drie begrippen modernisering, moderniteit en transformatie. Per hoofdstuk zijn leerdoelen, vragen en literatuurtips aangegeven. De leerdoelen zijn tevens de tentamenstof! In ieder hoofdstuk besteedt de auteur ook aandacht aan een vooraanstaand socioloog.
Zoals tijdens de cursus zal blijken, biedt de sociologie uitstekende instrumenten om maatschappelijke vraagstukken te analyseren, dat wil zeggen beschrijven en verklaren. Of het nu gaat om de toenemende kloof tussen hoger en lager opgeleiden, om de opkomst van populistische groeperingen, om problemen in de ‘multi-etnische samenleving’, om de (vermeende) verruwing in de samenleving, om de effecten van globalisering, om mediahypes en massahysterie: sociologen wijden er interessante beschouwingen aan, die, als het goed is, ook aanknopingspunten bieden aan het openbaar bestuur om die problemen het hoofd te bieden.
De sociologie houdt zich ook meer in het bijzonder bezig met de relaties tussen het openbaar bestuur, het ‘maatschappelijk middenveld’ van organisaties en individuele burgers. Burgers lijken zich minder gezagsgetrouw en kritischer op te stellen. Het ledental van politieke partijen neemt gestaag af en kiezers zijn ook minder trouw aan hun partij. Het ‘maatschappelijk middenveld’ verzakelijkt en de media lijken een steeds belangrijker rol te spelen in de relatie tussen burgers, organisaties en openbaar bestuur, waarbij vooral de invloed van commerciële media groter wordt. Nederland heeft in de 21ste eeuw te maken met ongekende wisselingen in de kiezersgunst en met de opkomst van populistische bewegingen die inspelen op onvrede onder delen van de bevolking (‘het volk’). De vraag is wat dit voor consequenties heeft voor het functioneren van het openbaar bestuur.
Ten slotte is de sociologie van organisaties een voor bestuurskunde belangrijk specialisme van de sociologie, omdat het openbaar bestuur bestaat uit organisaties. De cursus Organisatietheorie geeft een overzicht van de organisatiesociologische zienswijze, maar in de huidige cursus nemen we hierop al een voorproefje; zie de hoofdstukken 17 tot en met 19 van het boek van Elchardus.
Het boek van Rademaker, Schets van de Nederlandse samenleving, bevat een sociale kaart van de Nederlandse samenleving en is bedoeld voor zelfstudie.
Coördinator en docent:
Dr. W. J. van Noort, eventueel nog een docent
Onderwijsvormen:
Hoorcolleges
Studiemateriaal:
M. Elchardus, Sociologie. Een inleiding. Amsterdam: Pearson Education, 2007.
L. Rademaker, Schets van de Nederlandse samenleving. Ontwikkelingen en actualiteit, Amsterdam, Boom Onderwijs, 2007.
Toetsing:
Schriftelijk essay-tentamen (ook over de hoorcollegestof)
Ingangseis/advies:
Geen
Rooster:
Woensdag 8/2-21/3
15-17 uur in SC-01 LET OP MUV 22/2 deze vervalt en is gewijzigd in 20/2 van 13-15 uur in SC-01
Tentamen
vrijdag 30/3 van 13-16 uur in USC
Herkansing
Maandag 11/6 van 9-12 uur in de IJshal, Vondellaan 41 in Leiden.
Let op! Er kunnen nog wijzigingen optreden in dit rooster