Toegangseisen
Geen
Beschrijving
De fonetiek (ook wel: spraakwetenschap) bestudeert het proces van spreken en verstaan. Spreken en verstaan zijn taalprocessen, reden waarom de taalwetenschap en fonetiek over en weer elkaars belangrijkste hulpwetenschappen zijn. De kernvraag van de fonetiek betreft de relatie tussen taal (als structureel bouwprincipe) en spraak (de concrete realisatie van de abstracte structuren in bewegingen van de spraakorganen, het natuurkundig geluid en de reactie daarop in het menselijk gehoor en de hersenen). Het proces van spreken en verstaan is de prototypische vorm van menselijke communicatie. Menselijke taal is primair aangelegd op de gesproken vorm. Veel eigenschappen van menselijke taal kunnen we alleen begrijpen vanuit de (on)mogelijkheden van de menselijke spraakorganen en het gehoor. Zo verschaft de fonetiek belangrijke verklaringen voor eigenschappen van menselijke taal.
De fonetiek is een experimentele wetenschap. Dat wil zeggen dat wij aan onze kennis en inzichten komen door experimenten te doen. De ultieme proef op de som, om na te gaan of onze inzichten steekhoudend zijn, is om menselijke taal- en spraakprocessen na te bootsen met behulp van kunstmatige systemen, in de praktijk nu veelal computerprogramma’s. Zo zijn er voorleesmachines (met spraaksynthese) ontwikkeld, en ook dicteermachines en zelfs complete dialoogsystemen waarin de computer de rol van communicatiepartner inneemt (zgn. mens-machine communicatie). Zulke systemen zijn nog steeds herkenbaar als niet-menselijk; waar zij te kort schieten confronteren zij ons met de gaten in onze kennis en geven ze richting aan verder onderzoek. Daarnaast draagt de fonetiek bij aan de ontwikkeling van diagnostieken en behandelmethoden bij spraak- en gehoorstoornissen (inclusief de bestrijding van buitenlands accent in het vreemde-talenonderwijs).
In het college Inleiding Experimentele Fonetiek gaan we vrij diep in op de bouw en de werking van de menselijke spraakorganen en het gehoor, alsook op de neurale aansturing van deze organen vanuit de hersenen. De harde kern van de cursus richt zich op de eigenschappen van het spraakgeluid zelf, aan de hand van oscillogrammen, spectra en spectrogrammen. Speciale onderwerpen vormen het tweede deel van de cursus. Daarbij gaan we dieper in op prosodische verschijnselen (zinsmelodie, accentuering, woordtonen, klemtoon, ritmiek en frasering), op het proces van gesproken woordherkenning, op het verschijnsel buitenlands accent en op klinische en technologische toepassingen van het spraakonderzoek.
Onderwerpen: Kernvragen van de fonetiek, spraakketen. Eenheden in taal en spraak, versprekingen. Bouw en werking van de spraakorganen. Articulatorische beschrijving van medeklinkers. Articulatorische beschrijving van klinkers. Spraak op papier, principes van fonetisch schrift. Zichtbaar maken van microfoonsignalen, golfvormen, oscillogrammen, spraak in de computer. Spectra van klanken, bron filter theorie, klinkersynthese. Dynamische eigenschappen van klanken, spectrogrammen. Het oor, horen. Coarticulatie, assimilatie, reductie. Prosodie en zijn functies. Klemtoon, accent, intonatie. Duuropbouw van klanken in woorden en zinnen. Herkenning van gesproken woorden. Variatie in spraak, buitenlands accent. Klinische en technologische toepassingen van de fonetiek.
Leerdoelen
Het verwerven van kennis over en inzicht in:
Het proces van menselijke communicatie via spreken en verstaan.
De relatie tussen taalstructuur en spraakgeluid.
De bouw en werking van de menselijke spraakorganen en het gehoor.
De natuurkundige eigenschappen van spraakgeluid en de synthese daarvan.
Klinische en technologische toepassingen van de fonetiek.
Rooster
Onderwijsvorm
hoorcollege (met praktische opdrachten)
Toetsing
Wekelijkse toetsing van gelezen stof ahv mc-vragen (kwis) plus drie praktische schriftelijke opdrachten. Schriftelijk tentamen met gesloten (mc) vragen. Schriftelijke herkansing met open vragen. Gemiddeld cijfer van wekenlijkse kwissen telt voor 50% van het eindcijfer (indien hoger dan tentamencijfer; anders telt alleen tentamencijfer)
Blackboard
Ja. Blackboard
Literatuur
A.C.M. Rietveld & V.J. van Heuven: Algemene Fonetiek, derde aangevulde druk, Coutinho, Bussum, 2009
P. Ladefoged. 2003. _Phonetic data analysis: an introduction to instrumental
phonetic fieldwork_. Oxford: Blackwells.
Aanmelden
Inschrijven via uSis is verplicht, voor zowel het college als het tentamen/paper.