Toegangseisen
Voor studenten van Rechtsgeleerdheid geldt dat zij het propedeusevak Romeins recht reeds moeten hebben behaald. Zie het kopje Verhouding tot het reguliere vak ‘Romeins recht’ (Ba I) hieronder voor een nadere toelichting. Voor studenten van andere faculteiten gelden geen toegangseisen.
Beschrijving
Het Romeinse recht is het fraaiste monument dat Rome aan Europa heeft nagelaten. Dit geldt niet alleen voor de inhoud, maar ook voor de vorm die het recht heeft gekregen. Iedere keer dat een jurist naar een wetboek grijpt, is hij schatplichtig aan de Romeinse keizers. Dat is het resultaat van een historische ontwikkeling waarin het recht van een stadstaat veranderde in dat van een wereldrijk.
Het Romeinse privaatrecht in het bijzonder vormt de verbindende schakel tussen het privaatrecht van de Europese landen. Alle codificaties daarvan bouwen voort op de structuur en begrippen van het Romeinse vermogensrecht, dat tot de negentiende eeuw werd beschouwd als het ‘gemeenschappelijke recht’ (ius commune). Een inleiding op het Romeinse vermogensrechtelijke systeem is een goede inleiding op de structuur van het Nederlandse vermogensrecht. Maar nog belangrijker: het is een voorwaarde voor begrip van het privaatrecht van de andere Europese landen.
In deze cursus wordt aandacht besteed aan die delen van het Romeinse privaatrecht die nog steeds betekenis hebben voor het moderne recht. Hierbij wordt jaarlijks gewisseld tussen het goederenrecht en het verbintenissenrecht. In 7 hoorcolleges en 6 werkgroepen komt in het collegejaar 2024-2025 het goederenrecht aan bod. Het onderwijsprogramma ziet er als volgt uit:
Week 1: de aard van eigendom en absolute rechten (zakelijke rechten en persoonlijke rechten, eigendom en beperkte rechten, mede-eigendom, wijzen van eigendomsverkrijging).
Week 2: bezit, bezitsbescherming en bezitsverschaffing (de rol van bezit in het bewijs van eigendom, bezitsinterdicten, bezit en houderschap, corporele en incorporele bezitsverschaffing).
Week 3: overdracht en titel (algemene leerstukken, in iure cessio en mancipatio, damnatielegaat en vindicatielegaat, voldoeningstitel).
Week 4: verkrijgende verjaring (verjaring in het algemeen en de actio Publiciana, usucapio a domino en praetorisch eigendom, vereisten van de usucapio non a domino, vereisten van de praescriptio).
Week 5: beperkte genotsrechten (gesloten stelsel van beperkte rechten, erfdienstbaarheid, vruchtgebruik en gebruik en bewoning, erfpacht en opstal).
Week 6: zekerheidsrechten (paritas creditorum, voorrecht, zekerheid, fiducia, pandrecht, hypotheek, tenietgaan, accessoriëteit, zaaksgevolg, prioriteit en zuivering).
Week 7: responsiecollege aan de hand van een random samengesteld oefententamen.
In aanvulling op het onderwijs wordt in 6 kennisclips ingegaan op de staatkundige ontwikkeling die het Romeinse rijk heeft doorlopen om te komen tot een codificatie. Daarnaast wordt de receptie in Europa behandeld. Deze herontdekking van het Romeinse recht heeft ertoe geleid dat het Romeinse fenomeen van een wetboek én de inhoud daarvan duurzamer zijn gebleken dan brons.
Verhouding tot het reguliere vak ‘Romeins recht’ (Ba I)
In het propedeusevak Romeins recht wordt jaarlijks gewisseld tussen twee varianten, waarbij in het ene jaar het goederenrecht en in het andere jaar het verbintenissenrecht wordt onderwezen. Het keuzevak ‘Romeins Recht - Goederenrecht’ is toegankelijk voor rechtenstudenten die de verbintenisrechtelijke variant van het vak Romeins recht hebben gevolgd en met goed gevolg hebben afgerond, en die nu de verbintenisrechtelijke variant als keuzevak willen volgen. Dit betekent dat studenten die in 2019, 2021 of 2023 het tentamen Romeins Recht (variant goederenrecht) met goed gevolg hebben afgelegd NIET in aanmerking komen voor dit keuzevak. Ook studenten die het vak Historische Ontwikkeling van het Recht hebben behaald in 2016 of eerder komen niet in aanmerking.
NB. Wanneer u zich inschrijft voor dit keuzevak gaat u ermee akkoord dat de afdeling Rechtsgeschiedenis en de onderwijsadministratie van de rechtenfaculteit (het OIC) controleert of u het propedeusevak Romeins recht of Historische ontwikkeling van het Recht reeds met goed gevolg heeft afgerond en over welke variant u tentamen hebt afgelegd. Een extra cijfer voor het reguliere propedeusevak kan nooit als keuzevak worden opgenomen in het examenprogramma.
Keuzevakstudenten van andere faculteiten
Het keuzevak ‘Romeins Recht - Goederenrecht’ is ook toegankelijk voor studenten van andere faculteiten. De cursus kan zonder enige voorkennis van het Romeinse recht worden gevolgd.
Leerdoelen
Doel van het vak is het verkrijgen van kennis en inzicht in de beginselen van het Romeinse staatsrecht, het verkrijgen van kennis en inzicht in het proces van doorwerking van het Romeinse publiek- en privaatrecht in moderne rechtsstelsels, en het verkrijgen van kennis en inzicht in het systeem van het Romeinse vermogensrecht, in het bijzonder het goederenrecht, en het vermogen om dit systeem toe te passen in een casus.
Na afronding van dit vak kan de student:
De belangrijkste Romeinse staatsinstellingen, staatstheorieën en rechtsbronnen benoemen en hun onderlinge relatie duiden, alsmede hun ontwikkeling en doorwerking door de receptie van het Romeinse recht verklaren..
De karakteristieken van eigendom en absolute rechten in het Romeinse recht benoemen, in een systematisch kader plaatsen, en toepassen in een casus. De bijzondere onderwerpen zijn: 1. Zakelijke rechten en persoonlijke rechten; 2. Eigendom en beperkte rechten; 3. Mede-eigendom; 4. Wijzen van eigendomsverkrijging.
De structurele elementen van de Romeinse leerstukken van bezit, bezitsbescherming en bezitsverschaffing benoemen, in een systematisch kader plaatsen, en toepassen in een casus. De bijzondere onderwerpen zijn: 1. De rol van bezit in het bewijs van eigendom; 2. Bezitsinterdicten; 3. Bezit en houderschap; 4. Corporele en incorporele bezitsverschaffing.
De structurele elementen van het Romeinse systeem van overdracht en de rol van het titelbegrip benoemen, in een systematisch kader plaatsen, en toepassen in een casus. De bijzondere onderwerpen zijn: 1. Algemene leerstukken; 2. In iure cessio en mancipatio; 3. Damnatielegaat en vindicatielegaat; 4. Voldoeningstitel.
De structurele elementen van de Romeinsrechtelijke regeling van verkrijgende verjaring benoemen, in een systematisch kader plaatsen, en toepassen in een casus. De bijzondere onderwerpen zijn: 1. Verjaring in het algemeen en de actio Publiciana; 2. Usucapio a domino en praetorisch eigendom; 3. Vereisten van de usucapio non a domino; 4. Vereisten van de praescriptio.
De structurele elementen van de verschillende Romeinsrechtelijke beperkte genotsrechten benoemen, in een systematisch kader plaatsen, en toepassen in een casus. De bijzondere onderwerpen zijn: 1. Gesloten stelsel van beperkte rechten; 2. Erfdienstbaarheid; 3. Vruchtgebruik en gebruik en bewoning; 4. Erfpacht en opstal.
De structurele elementen van de verschillende Romeinse vormen van zekerheid benoemen, in een systematisch kader plaatsen, en toepassen in een casus. De bijzondere onderwerpen zijn: 1. Paritas creditorum, voorrecht, zekerheid; 2. Fiducia, pandrecht, hypotheek; 3. Tenietgaan, accessoriëteit, zaaksgevolg; 4. Prioriteit en zuivering.
Rooster
Zie MyTimetable.
Onderwijsvorm
Hoorcolleges
Aantal à 2 uur: 7.
Namen docenten: prof. mr. E. Koops
Vereiste voorbereiding door studenten: bestuderen van de studiestof die in de Leidraad per week is aangegeven.
Het hoorcollege dient ter ondersteuning, aanvulling en correctie van de verplichte studiestof en is geen vervanging voor de bestudering hiervan.
Werkgroepen
Aantal à 2 uur: 6
Namen docenten: mr. T. Lubbers, dr. Q. Mauer, mr. C.E. Smith, mr. T.B.D. van der Wal, en student-assistenten.
Vereiste voorbereiding door studenten: bestuderen van de studiestof die in de Leidraad per week is aangegeven, en het voorbereiden van de opgaven die in de Leidraad zijn opgenomen.
Toetsing
Tentamen: 3 uur
Nabespreking: 2 uur
Toetsing en weging
Toetsvorm(en)
Schriftelijk tentamen, bestaande uit 30 meerkeuzevragen en één open vraag. Bij de berekening van het cijfer tellen de meerkeuzevragen mee voor 80% en de open vraag voor 20%. Er wordt een gokcorrectie toegepast.
Examenstof Tot de examenstof behoort de verplichte literatuur, het werkboek en hetgeen behandeld is tijdens hoorcollege, werkgroep en tijdens eventuele andere onderwijsvormen.
Regeling herkansen voldoendes
Op dit vak is de regeling herkansen voldoendes van toepassing (artikel 4.1.8 e.v. OER). Studenten die bij de eerste kans een voldoende eindcijfer hebben behaald, kunnen onder bepaalde voorwaarden het schriftelijke (eind)tentamen opnieuw afleggen op het reguliere herkansingsmoment. Kijk voor meer informatie op de website > tab ‘Rechtsgeleerdheid’ > ‘Voldoende herkansen’.
Literatuurlijst
Verplicht studiemateriaal Literatuur:
J.H.A. Lokin en F. Brandsma, Prota. Vermogensrechtelijke leerstukken aan de hand van Romeinsrechtelijke teksten, 11e druk, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2022.
W.J. Zwalve, Beknopte geschiedenis van het Romeinse recht, Den Haag: Boom Juridische Uitgevers 2004.
Leidraad:
De Leidraad voor dit vak wordt ter beschikking gesteld via Readeronline en als pdf via Brightspace.
Inschrijven
U kunt zich voor dit keuzevak alleen aanmelden door een e-mail te sturen aan het secretariaat van de vakgroep Rechtsgeschiedenis (rechtsgeschiedenis@law.leidenuniv.nl). U vermeldt daarbij óf en in welk jaar u (de goederenrechtelijke variant van) Romeins Recht hebt behaald.
Brightspace
Bij dit vak wordt gebruikgemaakt van Brightspace. Voor informatie over aanmelden, klik hier.
Contact
Vakcoördinator: prof. mr. E. Koops
Werkadres: KOG, Steenschuur 25, Leiden, kamer A3.08
Telefoon: 071 527 7527
E-mail: e.koops@law.leidenuniv.nl
Instituut/afdeling
Instituut: Metajuridica
Afdeling: Rechtsgeschiedenis
Kamernummer secretariaat A3.19
Openingstijden: maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 - 15.30 uur
Telefoon secretariaat: 071 527 7442