Toegangseisen
n.v.t.
Beschrijving
De centrale thematiek in dit vak is de oriëntatie op de professionele rol van ambtenaar/ beleidsmaker én de spanning tussen aan de ene kant een betrouwbaar openbaar bestuur en de roep om responsiviteit en aan de andere kant de behoefte aan een slagvaardig openbaar bestuur. Het ene vraagt om consistentie in beleid en een vasthoudende koers, het andere juist vermogen om recht te doen aan nieuwe wensen en eisen die op het openbaar bestuur af komen.
Problemen en bestuurlijke crises bij onder meer de Belastingdienst, het Ministerie van Justitie, het UWV, het CBR, de Voedsel- en Warenautoriteit en op allerlei terreinen van het lokaal bestuur zijn voorbeelden van dit spanningsveld in de praktijk. Ook bij de kabinetsmaatregelen tijdens de coronacrisis zien we deze spanning steeds weer naar voren komen. Er klinken verwijten van zig-zag-beleid, en woordvoerders van verschillende branches vragen zich af waarom uitzonderingen en versoepelingen voor de één wel en voor de ander niet gelden.
In essentie gaat het om een vraag naar overheidsinterventie en de praktische uitvoerbaarheid daarvan bij voortdurend veranderende verwachtingen vanuit de omgeving. Allerlei actoren willen gehoord worden en zoeken toegang tot beleidsmakers. Beleidsprogramma’s worden regelmatig onderbroken door opvattingen dat het toch allemaal anders moet. Er wordt soms zelfs gesproken over ‘ADHD-bestuur’. Er is druk vanuit politieke partijen en maatschappelijke spelers om mee te bewegen en de media hebben een sterk vergrotend effect op de aandacht hiervoor. Dit dilemma wordt nog verder versterkt doordat informatieproblemen binnen het openbaar bestuur regelmatig tot stagnatie leiden en de ruimte voor het opvangen van signalen uit de maatschappelijke omgeving beperken.
In het eerste deel van dit vak staat de thematiek van de challenge centraal. De vragen rond de responsiviteit van het openbaar bestuur zijn dan ook: wat zijn de kenmerken van dit spanningsveld, hoe herkennen we deze, hoe werken interne en externe factoren op elkaar in en welke remedies zijn voorgesteld of uitgeprobeerd om hier mee om te gaan? Binnen de algemene thematiek, zijn er verschillende (disciplinaire) specifieke invalshoeken te onderscheiden. Hieronder een (niet limitatieve) opsomming:
De spanning tussen sterk door ICT gestuurde uitvoering en de behoefte aan maatwerk;
De bestuursrechtelijke invalshoek: de relatie tussen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en de (sterk geïnformatiseerd) uitvoering.
De relatie beleid – uitvoering, met name ten aanzien van uitvoering door zelfstandige bestuursorganen (en andere uitvoeringsorganisaties op afstand).
Politiek – ambtelijke verhoudingen.
Recente aandacht voor uitvoeringsproblematiek als agendasetting.
Invloed van de media op de aandacht voor uitvoeringsproblemen.
De eigen rol van het parlement bij de uitvoeringsproblematiek
Het is voor professionals binnen en rond het openbaar bestuur van wezenlijk belang om reflectief te zijn op het eigen handelen en de consequenties daarvan. Professionals moeten zich bewust zijn van de criteria bij afwegingen in de praktijk van het werk en in staat zijn daar naar te handelen. Zij moeten in staat zijn om vanuit ‘window out’-perspectief bij het nastreven van doelen en belangen naar hun maatschappelijke omgeving toe te functioneren en ‘window in’ signalen uit de omgeving te vertalen naar afwegingen binnen hun eigen organisatie.
Het tweede deel van dit vak is gericht op de toepassing van kennis en vaardigheden die horen bij de rol van de reflectieve professional die te maken krijgt met de spanningen rond de responsiviteit van het openbaar bestuur. Het gaat om competenties voor een effectieve boundary spanner die de binnenwereld van de organisatie verbindt met de buitenwereld. Professionele rollen verschillen hierbij en afwegingen tussen criteria voor goed bestuur en beleid zullen variëren tussen actoren met uiteenlopende verantwoordelijkheden. Hun handelingsperspectief komt niet vanzelf overeen. Bij ambtelijk werk komt dit bijvoorbeeld naar voren bij het opstellen van een beleidsadvies of in een stuk waarbij de politieke wenselijkheid passend moet worden gemaakt op inhoudelijke en eigen professionele eisen. In de uitvoering van beleid komt daar bij dat de afstand naar de politiek wat groter wordt maar die naar de maatschappelijke omgeving juist kleiner. Dit proces heeft invloed op criteria en afwegingen die moeten worden gemaakt. Er is regelmatig sprake van dilemma’s waarbij de professional in een ‘spagaatsituatie’ verkeert. Bij maatschappelijke groepen, burgers, bedrijven en andere organisaties uit het openbaar bestuur zelf speelt een soortgelijke problematiek die druk zet op het handelingsvermogen van de professional. De eigen doelen en belangen moeten naar voren worden gebracht, maar tegelijkertijd vragen de relaties met andere spelers in het krachtenveld voortdurend om in de eigen te reputatie te investeren en deze tevens te bewaken.
Het oordeels- en handelingsvermogen van de reflectieve professional in processen van beïnvloeding en advisering omvat zowel cognitieve als normatieve aspecten, is strategisch en ethisch verantwoord. In deze skills module komen deze aspecten aan de orde. Er wordt gebruik gemaakt van literatuur die in de discussie centraal staat en activerende werkvormen worden gehanteerd om kennis en vaardigheden te oefenen en toe te passen.
Leerdoelen
Met deze challenge en een oriëntatie op een reflectieve professionele rol aan het begin van het programma worden de competenties op diverse terreinen van bestuurskundige theorie en methoden, vaardigheden en de eigen professionele houding versterkt.
Hierbij gaat het niet alleen om de interactie met docenten maar ook onderling door uitwisselingen vanuit de eigen ervaring en werksituatie.
Uitgedaagd worden en leren te reflecteren op deze fundamentele spanning in het openbaar bestuur versterken de basis voor studenten die het avondprogramma doorlopen.
Het kunnen analyseren van een specifiek maatschappelijk vraagstuk en het kunnen benoemen van de dilemma’s die middels bestuurskundige perspectieven zichtbaar worden;
Het kunnen benoemen van de complexiteit van het openbaar bestuur aan de hand van deze bestuurskundige perspectieven (bijv. relatie/synergie/spanning tussen elementen uit deze perspectieven);
Het herkennen van en kunnen reflecteren op de uitdagingen en dilemma’s waar een functionaris in de publieke sector mee om moet kunnen gaan, wanneer zij effectief willen bijdragen aan het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken.
Kennis van benaderingen van de professionele rol en de kenmerken van een ‘reflectieve professional’.
Vermogen om in een context van culturele diversiteit te bouwen aan een gedeelde visie en commitment rond taken, doelen en belangen en daarover effectief naar buiten toe te communiceren.
Vaardigheden in het trekken van professionele lessen uit praktijksituaties voor de eigen organisatie en de taken, doelen en belangen in de nabije toekomst.
Samen met de methoden van onderzoek en analyse legt dit vak een sterk fundament voor de ontwikkeling tot een reflectieve professional die in staat is zich in diverse rollen te verplaatsen.
Rooster
Op de openingspagina van de opleiding vind je aan de rechterzijde van de E-gids doorlinkmogelijkheden naar de website en de roosters, uSis and Brightspace.
Onderwijsvorm
Ontwerpgericht onderwijs, kennisclips, colleges, groepsopdrachten, Q&A en een presentatie.
Totaal 280
Seminarcolleges en discussies; 35 uur (2 keer per week bijeenkomsten en 1 uur Q&A per week)
Toetsing: presentatie, paper, werk in kleine teams aan tussenopdracht (en indien mogelijk werkbezoek): 75 uur
Zelfstudie en voorbereiding: 170 uur
Toetsing en weging
Rapport en presentatie 75% en reflectiepaper op basis van dagboek over het leerproces 25%.
Literatuurlijst
Nader op te geven
Inschrijven
Schrijf je in uSis in voor elk vak en de werkgroepen. Registratie voor vakken en werkgroepen in uSis in mogelijk vanaf 16 december, 13.00 uur. Doe dit op tijd (voor de start van de cursus): sommige vakken en werkgroepen kennen namelijk een limiet. In uSis zie je je persoonlijk rooster en worden de cijfers ingevoerd.
Vanaf het academisch jaar 2020-2021 is Brightspace de digitale leeromgeving van de Universiteit Leiden. Na je inschrijving voor een vak in uSis ben je ook ingeschreven voor de Brightspace omgeving van het vak.
Contact
Mr. dr. G.S.A. Dijkstra; g.s.a.dijkstra@fgga.leidenuniv.nl
Prof. dr. F.M. van der meer, f.m.van.der.meer@fgga.leidenuniv.nl
Prof. dr. Arco Timmermans, a.timmermans@fgga.leidenuniv.nl