De Nederlandse scheepvaart maakte in de tweede helft van de negentiende eeuw stormachtige tijden door. In een steeds sneller tempo werd de traditionele zeilvaart verdrongen door de stoomvaart. Sommige reders zetten hun zeilschepen in voor de wilde vaart en wisten zo de zeilvaart tot aan het begin van de twintigste eeuw te rekken. Maar de toekomst was ontegenzeggelijk voor de stoomvaart die het mogelijk maakte om geregelde passagiers- en vrachtdiensten met verre havens te onderhouden. Nederlandse rederijen kregen in de overgang van het zeil- naar het stoomtijdperk te maken met een groeiende internationale concurrentie.
In de hoorcollegereeks Zeegeschiedenis wordt uitgebreid ingegaan op de veranderingen die zich tussen 1840 en 1914 in de Nederlandse scheepvaart hebben voltrokken. Zo zal aandacht worden besteed aan de laatste zeilvaartreders en hun schepen, de veranderingen in de scheepsbouw, de opkomst van grote, kapitaalintensieve rederijen als de Nederlandse Stoomvaart Maatschappij en de Holland-Amerika Lijn, maar ook aan internationale concurrentieverhoudingen en overheidssteun voor de vaart op Nederlands-Indië.
Onderwijsvorm
Hoorcollege
Leerdoelen
Verwerven van kennis en inzicht in de ingrijpende veranderingen die in de Nederlandse scheepvaart plaatsgevonden tijdens de overgang van de zeilvaart naar de stoomvaart.
Studielast
Totale studielast voor de cursus: 140 uur
Uren voor het volgen van de colleges: 24 uur
Literatuur
Voor het tentamen van 5 ECTS:
F.J.A. Broeze, De Stad Schiedam. De Schiedamsche scheepsreederij en de Nederlandse vaart op Oost-Indië omstreeks 1840 (’s-Gravenhage 1978) ISBN 9024720257. Het boek is te bestellen via de Linschoten Vereeniging.
F.S. Gaastra, Vragen over de koopvaardij. De ‘Enquête omtrent den toestand van de Nederlandsche koopvaardijvloot’ uit 1874 en de achteruitgang van de handelsvloot (Leiden 2004). De publicatie is te downloaden via openaccess van de universiteit Leiden.
G. Asaert e.a. (red.), Maritieme geschiedenis der Nederlanden, deel 4 (Bussum: De Boer Maritiem 1978) ISBN 9022819493. Daaruit de hoofdstukken ‘Schepen’ (p. 13-47); ‘Rederij’ (p. 158-223) en ‘Handelsvaart’ (p. 224-271).
Reader ‘Van zeil naar stoom’ (t.z.t. aan te schaffen via het Studiepunt)
Voor het tentamen van 10 ECTS dienen bovendien te worden bestudeerd:
J.N.F.M. A’Campo, Engines of empire. Steamshipping and state formation in colonial Indonesia (Hilversum: Verloren 2002) ISBN 9065507388. Daaruit hoofdstuk 2: Market, p 199-465.
R. de Vos, Nederlandse Clippers (Franeker: Van Wijnen 2003) ISBN 9789051942675.
Toetsing
Schriftelijk tentamen met essayvragen.
Rooster
Semester I, zie rooster
Informatie
Bij de docenten: prof.dr. F.S. Gaastra en dr. H.J. den Heijer.
Blackboard/webpagina
Er wordt gebruik gemaakt van Blackboard waarop korte samenvattingen van de colleges worden geplaatst.